Edebiyat terimi olarak Aks, Akis: Bir cümlede, bir dizede iki sözcüğün ya da sözcük topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan söz sanatı. Cümle ya da dizede bir sözcük diğerinin önüne ya da arkasına getirilerek cümle ya da dize tekrarlanır. Tard ü aks veya aks ü tebdil de denir. Aks-i tam (tam akis) aks-i nakıs (eksik akis) olmak üzere iki türü var.
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Benzer Edebiyat Terimleri:
- Methiye
Bir kimseyi övmek, yüceltmek amacıyla yazılan şiir.
- İstidrâk
Anlamla ilgili sanatlardandır. Över gibi görünerek yerme ve yerer gibi
- Anagram
Harfdeş. Bir sözcükteki harfleri kullanarak başka bir sözcük kurmak. Ö
- Mecaz-ı Mürsel
Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir söz yerine kullanılma
- Te'lif
Eser yazmak.
- Epizot
1- Hikaye, roman veya şiirde ana konuya bağlı ikinci derecede olay; mü
- Roman
1- Gerçek veya gerçeğe uygun olayları, kişi, zaman, mekâna bağlı anla
- Nât
Hazreti Muhammed'i övmek için yazılan şiirler.
- Bozlak
Halk edebiyatında özel bir besteyle söylenen bir ezgi türü, türkü. Kon
- Melodram
İlkçağlarda, özellikle eski Yunan'da kimi bölümlerinde müzik çalınan,
