Edebiyat terimi olarak Aks, Akis: Bir cümlede, bir dizede iki sözcüğün ya da sözcük topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan söz sanatı. Cümle ya da dizede bir sözcük diğerinin önüne ya da arkasına getirilerek cümle ya da dize tekrarlanır. Tard ü aks veya aks ü tebdil de denir. Aks-i tam (tam akis) aks-i nakıs (eksik akis) olmak üzere iki türü var.
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Benzer Edebiyat Terimleri:
- Bend
Bir manzumeyi oluşturan, ikiden çok dizeli parçalardan her birinin adı
- Semantik
Kelimelerin anlamlarını araştıran bilim dalı.
- Bovarizm
Gustave Flaubert'in 1857 yılında yayımlandığı Madame Bovary adlı roman
- Karşılaştırma
Sözlü ve yazılı anlatımda düşünceyi geliştirmek, söyleneni inandırıcı
- Düğümleme
Bir söz yazıdan istenilen anlamı çıkarmayı, o yazıyı kavramayı engelle
- Klasik
1- Modayla değişmeyen, gelip geçici olmayan, üzerinde en az iki kuşak
- Çehov Tarzı Hikâye
Olaydan çok insanın belli bir zaman dilimindeki durumunu anlatan, günl
- Mahlas Beyti
Şairin mahlas olarak seçtiği adın geçtiği beyte denir.
- Erotizm
Sevgiliye, aşka yönelik tüm cinsel tutkuları ve düşleri içeren kavramd
- Tumturak
Sözlü ve yazılı anlatımda yersiz ve gereksizce büyük laflar, tantanalı
